-
1 билгеләү
перех.1) размеча́ть/разме́тить, отмеча́ть/отме́тить, ме́тить, помеча́ть/поме́тить (что-л. колышками, стрелками, чёрточками и т. п.)иске йортларны сүтәр өчен билгеләү — поме́тить ста́рые дома́ на слом
2) назнача́ть/назна́чить, намеча́ть/наме́тить, предназнача́ть/предназна́чить, отводи́ть/отвести́ (что-л.) (для какой-л. цели, надобности) || назначе́ниеяңа йортны яшьләр өчен билгеләгәннәр — но́вый дом отвели́ для молоды́х (молодым́)
3) устана́вливать/установи́ть, назнача́ть/назна́чить, намеча́ть/наме́тить (сроки чего-л.) || установле́ние, назначе́ниеконференция планнарын билгеләү — наме́тить пла́ны конфере́нции
лекциянең көнен билгеләү — назна́чить день ле́кции
билгеләгән көнне — в устано́вленный день
билгеләгән вакыт — назна́ченное вре́мя
4) определя́ть/определи́ть, назнача́ть/назна́чить, устана́вливать/установи́ть (размер, состав, цену чего-л.) || определе́ние, назначе́ние, установле́ниепальтоны 200 сумга билгеләү — установи́ть це́ну пальто́ в 200 рубле́й
галошның үлчәмен билгеләү — определи́ть разме́р гало́ш
пенсия билгеләү — назна́чить (установи́ть) пе́нсию
5) назнача́ть/назна́чить || назначе́ниедиректор ярдәмчесе итеп билгеләү — назна́чить (кого-л.) замести́телем дире́ктора
6) устар. предопределя́ть/предопредели́ть, назнача́ть/назна́чить || предопределе́ние, назначе́ниеязмыш билгеләгән — рок предназна́чил; судьба́ предопредели́ла
•- билгеләп кую
- билгеләп үтү
- билгеләп чыгу -
2 көн
сущ.1) день; денёк, денёчек ( световой) || дневно́йкояшлы көн — со́лнечный денёк
шул ук көнне — в тот же (са́мый) день; в оди́н и тот же день
көн яктысында — при дневно́м све́те
көннәр озыная — дни стано́вятся длинне́е; дни прибавля́ют(ся)
көннең киче бар — у дня есть ве́чер
көнен барып көнен кайту — съе́здить в оди́н день
көнне үткәрү — проводи́ть день, корота́ть вре́мя
көн авышты — вре́мя уже́ за́ полдень
2) да́та ( календарная), срок, число́бүген нинди көн — како́й сего́дня день? како́е сего́дня число́?
атнаның беренче көне — пе́рвый день неде́ли
җыелышның көнен билгеләү — назна́чить день (да́ту) собра́ния
нәкъ көненә — то́чно в назна́ченный срок; день в день
айның соңгы көннәрендә — в после́дних чи́слах ме́сяца
шушы көннәрдә — со дня на́ день; в оди́н из ближа́йших дней
хатның язылу көне — да́та написа́ния письма́
Җиңү көне бәйрәме — пра́здник Дня побе́ды
туган көнне билгеләү — отме́тить день рожде́ния
3) день (су́тки)ял көне — выходно́й день
үткән көн — тре́тьего дня, позавчера́
икенче көнгә калдыру — отложи́ть на друго́й день
моннан берничә көн элек — не́сколько дней тому́ наза́д; за не́сколько дней до э́того
бүгенге көн белән яшәү — жить сего́дняшним днём
көн көнгә охшамас — день на́ день не прихо́дится
4) вре́мя, пери́од; срокнәкъ көне! — как раз (са́мое) вре́мя! са́мое удо́бное вре́мя!
бу көннән башлап — с э́того вре́мени (дня)
көне килгәч сөйләрмен — придёт срок (вре́мя), расскажу́
революция көннәрендә — в пери́од револю́ции
картлык көннәре — ста́рческий пери́од, ста́рческая жизнь, ста́рость
көне көне белән — вре́мя от вре́мени; времена́ми
5) разг. со́лнцекөн туды — со́лнце взошло́
көн бату — захо́д со́лнца; зака́т
көн кыздыра — со́лнце печёт
ашлыкны көнгә тарату — суши́ть зерно́ на со́лнце
6) пого́дакөн бозылды — пого́да испо́ртилась
иртәгә көн аяз булачак — за́втра бу́дет я́сная пого́да
7) перен. жизнь, житьё, житьё-бытьё; существова́ниесинең көннәр алда әле — твоя́ жизнь ещё впереди́
балык көне күл белән, егет көне ил белән — (посл.) жизнь ры́бы свя́зана с о́зером, жизнь мо́лодца - с наро́дом
8) перен. судьба́, у́частьнинди көнгә калдык бит! — кака́я у́часть (нас) пости́гла! до чего́ (мы) до́жили
•- көн аша- көн буе
- көн буена
- көн дә
- көн караңгылану
- көн күбәләкләре
- көн саен
- көн саен була торган
- көн тигезлеге
- көн туу
- көн уртасы
- көн уртасында
- көн урталарында
- көн уртасындагы
- көн үткәрү
- көн элгәре
- көн эчендә
- көн яктылыгы
- көн яктыру
- көнен күрсәтү
- көннеке көнгә
- көннәр буе
- көннең көн буе••көн дими, төн дими — не счита́ясь со вре́менем; кру́глые су́тки
көн дә бәйрәм, көн дә туй — ка́ждый день пра́здник
көн дә көн дә — каждодне́вно, постоя́нно; день за днём
көн (көннең) кадагына сугу — ≈≈ на зло́бу дня
көн кичерү — см. көн итү
көн күзе йомылу — темне́ть
көн күрсәтмәү (бирмәү) — житья́ не дава́ть (кому-л.), держа́ть в чёрном те́ле; сжива́ть со́ свету (кого-л.)
көн тәртибе — пове́стка (поря́док) дня
көн үткән саен — с ка́ждым днём; день ото дня́, чем да́льше
көн яктысын күрмим — ( клятвенное изречение) пусть не уви́жу све́та (бе́лого)
(нинди) көнгә калу; (кем) көненә калу — оказа́ться (оста́ться) (в каком-л.) тру́дном положе́нии
көнгә чыгару — вы́вести на чи́стую во́ду; разоблачи́ть
көне бүген түгел — ещё не наста́ло вре́мя; не сего́дня, когда́-нибудь да попадёшь
көне җитеп килү — быть на снося́х
көне килү — пришло́ (наста́ло) (чьё-л.) вре́мя
көннәр эчендә — в счи́танные дни
көнне көнгә ялгау (ялгап бару) — свести́ (своди́ть) концы́ с конца́ми (букв. соединя́ть оди́н день с други́м)
көннең кадагына сугу — затра́гивать зло́бу дня; быть злободне́вным, своевре́менным
көннең көне буе(на) — це́лый день; см. тж. көнозын
- көн юккөннең көнендә — ка́ждый день; что ни день, то; изо дня́ в день, ежедне́вно
- көн итү
- көн күрү
- көн кебек ачык
- көн бетү
- көне бетү
- көне җитү
- көннәрдән бер көн
- көннәрдән бер көнне
- көннәрнең берендә
- көннәре санаулы
- көнне төнгә ялгап -
3 на
I предлог1) с вин. п. (при обознач. действия, направленного на поверхность или внешнюю сторону предмета)...га, өстенә2) с вин. п. (при обознач. лиц, организаций, на к-рые возлагается ответственность, работа и т. п.)...га, өстенә3) с вин. п. (при обознач. места, на к-рое направлено действие)...гапойти на завод — заводка бару; заводка эшкә керү
4) с вин. п. (по направлению, в сторону)...га,...га табаидти на голос — тавыш ишетелгән якка таба бару; тавышка таба бару
окна на восток — тәрәзәләр көнчыгышка таба [карый]
дверь на улицу — ишек урамга таба [карый]
5) с вин. п. (при обознач. соприкоснсвения, столкновения)...ганаткнуться на кого-л. в темноте — караңгыда кемгә дә булса барып бәрелү
6) с вин. п. (при указ. срока, времени)...та,...нена зиму — кышка, кыш айларына
на этот раз — бу юлы, бу очракта
со дня на день — бүген-иртәгә, тиз арада, тиз вакыт эчендә
7) с вин. п. (с какой целью, для чего-л.)...га8) с вин. п. (при обозначении цели, назначения)...лык9) разг.; с вин. п. (при обознач. специальности, профессии)...лыккаучиться на слесаря — слесарьлыкка уку;
10) с вин. п. (для, ради)...га, өчен11) с вин. п. (с сущ. "лад", "манера", "образец")...ча, буенча12) с вин. п. (при обознач. предмета, являющегося орудием действия)...га13) с вин. п. (при обознач. количества, меры)...га14) с вин. п. (при умножении, делении)...га15) с предл. п. (на вопрос "где")...да, өстендә16) с предл. п. (при обознач. лиц, предметов, одетых, облачённых во что-л.)...өстендә,...өстенә17) с предл. п. (при обознач. области, сферы деятельности)...да18) с предл. п. (при указ. на положение, состояние)...да булусостоять на чьём-л. иждивении — берәүнең тәрбиясендә тору
19) с предл. п. (при обозначении времени, срока)...да20) с предл. п. (в нек-рых устойчивых сочет.)...гандана ходу — барганда, барган шәпкә
21) с предл. п. (при обознач. предмета, являющегося нижней или внутренней частью чего-л.)...лы,...эчле22) с предл. п. (при обознач. средств передвижения)...да,...белән23) с предл. п. (при посредстве, с помощью чего-л.)...да24) с предл. п. (при обознач. вещества, к-рое входит в состав чего-л.)...га эшләнгән,...да эшләнгән,...лы,... кушып (катнаштырып) эшләнгән•- сорвать зло II частицамәна, возьми — мә, ал
- на-поди -
4 рангоут
мрангоут (корабльләрдә җилкәнне, сигнал билгеләрен күтәрү җайланмасы)
См. также в других словарях:
иртә — 1. Тәүлекнең бер өлеше, көннең беренче сәгатьләре, көннең башы 2. күч. Берәр нәрсәнең башлангыч чоры, башы гомер и. се 3. рәв. Иртә белән, иртән, иртәнге сәгатьләрдә. с. Иртәнге и. чәйгә берәр нәрсә... 4. Иртәлек пионер и. е 5. рәв. Гадәти,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
вакыт — 1. Философиядә: материя яшәешенең объектив формасы 2. Нәр. б. секундлар, минутлар, сәгатьләр, еллар, гасырлар һ. б. ш. белән исәпләнә торган яшәеш арасы, дәвамлылыгы. Яшәеш дәвамлылыгын үлчәү берәмлеге җирле в. белән... 3. Нин. б. эшкә, шөгыльгә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тыныш — 1. Үпкәләр белән һава сулау һәм аны кире чыгару процессы; тын алыш 2. Сөйләгәндә, җырлаганда, укыганда һ. б. ш. бик аз вакытка ясала торган тукталыш; пауза. Берәр нәрсә эшләгәндә вакытлыча ясала торган тәнәфес 3. әд. иск. Цезура 4. диал. Җырның,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ирешү — I. 1. Берәр урынга яки чиккә килеп җитү. Билгеләнгән урынга барып җитү, тапшырылу (хат һ. б. ш. тур.) 2. Хәбәр, сүз гайбәт кем. б. билгеле булу, ишетелү 3. күч. Үзе теләгәнне зур тырышлык белән булдыру, куелган максатка җитү. Берәр өлкәдә билгеле … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
программа — 1. Киләчәк эшләрнең, эшчәнлекнең планы 2. Исәпләү машинасында, компьютерда үзаллы рәв. эш башкара торган инструкцияләр җыелмасы. Машина, станок һ. б. ш. җайланмалар автоматик рәв. эшләсен өчен аларга бирелгән, салынган эш хәрәкәт планы 3. Политик … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
пункция — Авыруны билгеләү яки дәвалау максатыннан чыгып, кан тамырларын яки тәннең башка урыннарын кадап тишү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
саю — иск. – 1. Саннарны үз тәртипләре белән бер бер артлы әйтеп бару 2. Әйберләрнең микъдарын бер бер артлы саннар белән исәпләү; ничә яки күпме икәнне билгеләү 3. Берәр нәрсә яки кеше тур. нин. б. фикердә булу, аны тегеләй яки болай дип исәпләү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тату — I. рәв. Дусларча килешеп, карышмыйча. II. ТАТУ – ф. 1. Ашамлык эчемлек яки дару фәләннең бик азын гына авызга кабып, тәмен билгеләү 2. Берәр нәрсәнең тәме икенче бер нәрсәдә сизелү, тәмәйтү 3. Берәр төрле ашамлык эчемлек яки агу даруның… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тау — I. 1. Җир өстенең һәр яктан текә биегәеп, күтәрелеп торган шактый зур урыны 2. күч. Һәрбер текәлек, битләү. с. Үрле, текә таурак урыннан менү 3. Бик зур булып өелгән өемнәр тур. кишерләрдән таулар өелде. ТАУ БАЛАВЫЗЫ – Җир өстенә чыгып куерган… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге